AMASYA GÖRÜŞMELERİ (20 -22 Ekim 1919)

Sivas Kongresi’nden sonra oluşturulan Temsil Heyeti’nin, ül­ke yönetimindeki etkinliğinin artması sonucunda zor durum­da kalan Damat Ferit istifa etti. Bunun üzerine Padişah yeni

hükümeti Tevfik Paşa’ya kurdurtmak istediyse de Tevfik Paşa kabul etmedi, bunun üzerine yeni hükümeti Ali Rıza Paşa 3) Mustafa Kemal Paşa, Ali Rıza Paşa Hükümeti’yle te­masa geçerek, Erzurum ve Sivas Kongresi kararlarına saygı­lı olunması durumunda hükümete yardımcı olabileceklerini belirtti. Karşılıklı yazışmalar bir sonuç vermeyince Ali Rıza Paşa Amasya’da bir görüşme yapılmasını teklif etti.

Ali Rıza Paşa, Bahriye Nazırı Salih Paşa’yı Amasya’ya gönderdi. 20 Ekim’de başlayan görüşmeler, 22 Ekim 1919’da sona erdi.

Mustafa Kemal ve Salih Paşa arasında yapılan görüşmelerde;  üçü açık ve imzalı, ikisi gizli ve imzasız beş protokol yapıldı.

Bu Protokolde Yer Alan Kararlardan Bazıları Şunlardır:

Açık Protokol Kararları

• Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve onu temsile yetkili olan Temsil Heyeti, yasal bir kurul olarak tanınacaktır.
• Türk illeri hiçbir şekilde terk edilmeyecek, manda ve himaye düşünceleri reddedilerek Türk topraklarının bütünlüğü ve bağımsızlığı korunacaktır.
• Meclisi Mebusan’ın kabul etmesi halinde, İstanbul Hükümeti de Sivas Kongresi kararlarını kabul edecektir.
• Müslüman olmayan topluluklara siyasal ve toplumsal denge­mizi bozucu ayrıcalıklar tanınmayacaktır.
• Mebuslar Meclisi, İstanbul dışında hükümetin uygun gördü­ğü bir yerde toplanarak, çalışmalarına başlayacaktır.
• Milletvekili seçimi serbest ve müdahalesiz yapılacaktır.

Gizli Protokol Kararları

• lzmir’in kurtarılması için çalışılmalıdır.
• İngiliz Muhipler Cemiyeti’nin çalışmaları sınırlandırılmalıdır.
• Ulusal mücadeleye karşı olan bütün cemiyetlerin ve basın ­yayın organlarının çalışmalarına son verilmelidir.
• lstanbul Hükümeti, Anadolu hareketinin onayını almadan hiçbir barış görüşmesine katılmamalı ve barış antlaşması im­zalamamalıdır.

Salih Paşa bu esasları hükümete kabul ettireceğini, eğer ka­bul ettiremezse istifa edeceğini söyleyerek İstanbul’a dön­dü. Salih Paşa, hükümete Meclis-i Mebusan’ın açılması dı­şındaki diğer protokol kararlarını kabul ettiremedi ve istifa da etmedi. İstanbul Hükümeti Osmanlı Mebusan Meclisi’nina çılmasını ise İstanbul’da açılması şartıyla kabul etti. Osman­lı Mebusan Meclisi’nin toplanması konusunda İstanbul Hü­kümeti ve işgal devletleri herhangi bir baskıda bulunmadı. Bunun sebebi, seçimleri saltanat yanlılarının kazanacakları­nı ummalarıdır. Seçimler Müdafaa-i Hukukçu adayların zaferi ile sonuçlandı.

Amasya Görüşmelerinden sonra Temsil Heyeti, siyasi etkinliğini daha fazla artırmış ve lstanbul Hükümeti, Anadolu’daki Temsil Heyeti’nin güdümüne girmiştir. Bunun en önemli göstergesi Mebusan Meclisi’nin açılmasıdır.Amasya Görüşmeleri ile İstanbul Hükümeti, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve Temsil Heyeti‘ni resmen tanı­mıştır.

 

TEMSİL KURULU‘NUN ANKARA‘YA GELMESİ (27 Aralık 1919)

Mustafa Kemal Paşa genel durumu daha yakından izlemek üzere idare ve sevk sorumluluklarını üzerine alarak, ulaşım ve ha­ berleşme imkanlarının daha iyi olduğu Ankara’ya yerleşmeye karar verdi.

Temsil Kurulu’nun Ankara’ya gelmesiyle bu şehir artık Milli Mücadele’nin ve Kurtuluş Savaşı’nın merkezi olduğu gibi, Yeni Türk Devleti’nin de merkezi olacaktı.

SON OSMANLI MEBUSAN MECLISl’NIN TOPLANMASI VE MISAKIMILLI KARARLARININ KABUL EDİLMESİ (12 – 28 Ocak 1920)

Mebusan Meclisi’nin toplanmasına Amasya Görüşmeleri’nde karar verilmişti. Seçimlerin yapılması ve meclisin açılması halinde Temsil Heyeti ile İstanbul Hükümeti aynı görüşü paylaşmışlardı. Bunun üzerine, ülkede seçimler yapıldı. Bu seçimlere Mustafa Kemal de Erzurum’dan mebus adayı ola­rak katıldı. Seçimlerin sonucunda Mustafa Kemal, Erzurum mebusu seçilmesine rağmen, hakkında tutuklama kararı olduğu için İstanbul’a gidemedi. Bunun üzerine Mustafa Kemal, karargahını Ankara’ya taşıdı. Ankara’ya yerleşen Mustafa Ke­mal, İstanbul’a gitmek için yola çıkan mebuslarla Ankara’da bir toplantı yaptı ve onlardan; mecliste Müdafaaihukuk grubu kurulmasını, kendisinin meclis başkanı seçilmesini ve Misakı­milli Kararlarının kabul edilmesini istedi. İstanbul’a giden mil­letvekilleri mecliste Müdafaa i Hukuk grubu yerine daha geniş tabanlı olan Felahı Vatan grubunu kurdular (Bu durum Mustafa Kemal’le birlikte hareket etmediklerini gösterir).Mustafa Kemal, meclis başkanı seçilemedi; fakat mecliste Felahı Vatan grubunun çalışmalarının sonucunda Misakımilli kabul edildi.

Ana hatlarını Mustafa Kemal’in hazırladığı Misakımilli’nin kaynakları Erzurum ve Sivas Kongreleri, evrensel kaynakları ise Fransız İhtilali ve Wilson İlkeleri‘dir. Misakımilli , Yeni Türk Devleti’nin sınırlarının belirlendiği ve bu sınırlar içinde tam bağımsız bir ülkenin talep edildiği karar­lardır.

 

MisakıMilli Kararları

• Mondros Mütarekesi imzalandığı sıradaki sınırlarımız bölünmez bir bütündür, parçalanamaz.
• Milli ve iktisadi gelişmemize engel olan kararlar kabul edi­lemez. Ekonomik bağımsızlık esas olmak koşuluyla dış borçlar da ödenebilir.
• Arap ülkelerinin ve Batı Trakya’nın durumunu halkın vere­ceği oy belirleyecektir. Kars, Ardahan ve Batum’un geleceği için gerekirse halkın oyuna gidilebilir.
• Halk oylamalarının dayanağı Wilson İlkeleri’dir. Siyasi çözüm­den yana olunduğu vurgulanmak istenmiştir.
• Komşularımızda Müslümanlara tanınan haklar, içimizde yaşayan azınlık haklarını da belirler. 
• İstanbul ve Marmara bölgelerinin güvenliğinin sağlanması halinde Boğazlar uluslararası ticarete ve ulaşıma açılabilir.
• Sınırlar, Boğazlar ve İstanbul’la ilgili hükümler kabul edildi­ği takdirde Osmanlı borçları ödenecektir.

Kararların Önemi

• Osmanlı Mebusan Meclisi bu kararları kabul etmekle tarihi bir sorumluluğu yerine getirmiştir.
• Milli sınırlar belirlenmiştir.
•  Milli sınırlardan ilk kez Erzurum Kongresi’nde bahsedilmiş; bu sınırların nerelerden oluştuğu Misakımill’i’de ortaya konmuştur.
• Misakımilli’de millet egemenliğinden veya yeni bir yönetim şeklinden söz edilmemiştir.
• Kurtuluş Savaşı’nın hedefleri belirlenmiştir.
• Kurtuluş Savaşı Misakımill’i’de belirtilen hedeflere ulaşılabil­mek için yapılacak; fakat bu sınırlara tam olarak ulaşılama­yacaktır. Misakımilli sınırları içinde olmasına rağmen Musul,Batum, ve Hatay bölgesi alınamayacaktı.(Hatay, 1939’da Mi­sakımilli sınırlarına dahil oldu). 

MisakıMillinin Kabulünün Sonuçları

Misakımilli kararlarının kabulüne en sert tepki İtilaf Dev letleri’nden geldi. 16 Mart 1920’de İstanbul’u resmen işgal ettiler, ardından da Mebusan Meclisi’ni dağıttılar. Mebus­lardan bir kısmı tutuklanarak Malta’ya sürüldü, bir kısmı ise Anadolu’ya kaçtı.

İstanbul’da hükümet değişikliği yaşandı. Ali Rıza Paşa isti-fa etti. Yeni hükümeti Damat Ferit Paşa kurdu.

İstanbul’un İşgaline Tepkiler

• Seçimlerin yenilenmesine karar verildi.
• İstanbul’daki tutuklamalara karşılık Anadolu’daki İtilaf su­ bayları tutuklandı.
• İstanbul ile tüm ilişkiler kesildi.
• Geyve ve Ulukışla istasyonları imha edildi. (Anadolu’ya düşman geçişini önlemek için)
• istanbul’un işgalinin ardından yeni meclis Büyük Millet Meclisi adıyla Ankara’da açıldı. Bu durum Yeni Türk Devleti’nin kuruluşunu hızlandırdı.

Misakımilli’de; 

 

• İşgallere
• İtilaf Devletlerinin politikalarına
• Azınlıkların faaliyetlerine
• Yabancı devletlere siyasi ve ekonomik imtiyazlar verilmesine
• Manda ve himaye düşüncesine karşı çıkılmıştır.

 

• Padişaha
• İstanbul Hükümetine karşı çıkılmamıştır.

 

• Erzurum ve Sivas Kongresi kararları
• Wilson İlkeleri
• Milli bağımsızlık
• Milletlerarası eşitlik gözetilmiştir.

 

• Milli egemenlik gözetilmemiştir.

 

• Kars, Ardahan, Batum (Elviye-i Selase)
• Batı Trakya
• Arap toprakları Misakımilli’de halk oylaması istenilen yerlerdir.

 

• 1921 Moskova Antlaşması ile Batum
• 1921 Ankara Antlaşması ile Hatay (1939’da Misakımillı sınırla­rına dahil oldu)
• 1926 Ankara Antlaşması ile Musul Kurtuluş Savaşı’nda Misakımilli’den verilen ödünlerdir.