Milli Mücadele Döneminde Yaşanan Gelişmeler

MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKMASI (19 Mayıs 1919)

Dünya Savaşı’ndan sonra İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti’ni ortadan kaldırmak için dört bir koldan işgale başladılar.­ Bu işgaller karşısında padişah ve hükümet duyarsız kaldı. Uzun süren savaş yıllarının ardından millet yoksul ve yorgun Mondros Mütarekesi gereği ordunun elinden silah ve cephanesi alınmış ve askerler terhis edilmişti bir haldeydi.

Anadolu’nun işgali karşısında yaygın olarak savunulan kurtuluş yöntemleri şunlardı:

• İngiliz himayesine girmek
• Amerikan himayesine girmek
• Bölgesel kurtuluş hareketlerini desteklemek

Bu üç kararın da hiç birini çözüm olarak görmeyen Mustafa Kemal Paşa, bu durum karşısında tek çözüm yolunu, “Milli hakimiyete dayalı, kayıtsız, şartsız, bağımsız yeni bir Turk Devlet’i kurmak” olarak görmüştü. Anadolu’ya geçmek için resmi bir görev alması, halinde düşüncelerini uygulamaya koyması kolaylaşabilirdi. Bu sırada Karadeniz’de Pontus Rum çetelerinin Müslüman Türkleri hedef alan eylemlerin rtması, bölgedeki Türklerin de karşılık vermesi üzerine böl­genin huzur ve düzeni bozuldu. İngiltere, durumun düzeltil­memesi halinde bölgeyi işgal edeceğini hükümete bir not ile bildirdi. Bunun üzerine Padişah, politikadan uzak, güvenilir, dürüst ve iyi bir asker olan Mustafa Kemal Paşa’yı 9.Ordu Müfettişliği görevine atadı. Hükümet ise Mustafa Kemal Paşa’y1 İstanbul’dan uzaklaştIrmak amacıyla bu görevlendirmeyi destekledi. Bunun üzerine, olağanüstü yetkilerle donatılarak Samsun’a gönderilen Mustafa Kemal Paşa’ya sivil makamlara da emretme yetkisi verildi.

Dokuzuncu Ordu Müfettişliği görevleri şunlardır:

• Görev bölgesinde iç asayişi sağlamak
• Türk halkının elindeki silah ve cephaneleri toplayıp uygun depolarda korumak
• Türk Ordusu’nun terhis işlemlerini hızlandırmak

SAMSUN RAPORU {22 Mayıs 1919)

Mustafa Kemal, yakın arkadaşlarını da yanına alarak 19 Ma­yıs 1919’da Samsun’a çıktı. Samsun’da çalışmalarına başla­yan Mustafa Kemal askeri ve sivil makamlara gerekli direktifleri vererek bölgedeki asayişi sağladıktan sonra bir rapor hazırlayarak hükümete gönderdi.

Samsun Raporu olarak bilinen bu raporda Mustafa Ke­mal şu noktaları vurgulamıştır:

• Bölgedeki Rumlar siyasi emellerinden vazgeçerlerse asayiş kendiliğinden düzelir.
• Turk Milleti yabanc1 himayesi ve kontrolüne karşıdır.
• Yunanların İzmir’i işgale hakları yoktur.
• Turk Milleti, milli hakimiyet kararını ve Turk Milliyetciligini kabul etmiştir. Bunu gerçekleştirmeye çalışacaktır.

Mustafa Kemal Paşa Samsun’da güvenliğin sağlanması yo­lunda tedbirler almış ve ordu ile ilk teması kurduktan sonra daha güvenli bir ortamda çalışmalarını sürdürmek amacıyla 25 Mayıs 1919’da Havza’ya hareket etmiştir. 

 

HAVZA GENELGESİ (28- 29 Mayıs 1919)

Mustafa Kemal, Samsun’dan Havza’ya geçti. Buradan askeri ­ve mülki makamlara yönelik bir genelge gönderdi.

Genelgenin Yayımlanma Amacı: Halkı işgallere karşı bilinçlendirmek, işgallere karşı halkı kay­naştırmak ve bu yolla Milli Mücadele’yi ulusa mal etmektir.

Genelgenin Önemi: İşgallere karşı ilk tepkidir.

Kapsamı

• Anadolu’nun her köşesinde protesto gösterilerinin ve mi­tinglerin yapılması istenmiştir.
• Azınlıkların taşkınlıklarına ve işgallere karşı milletin uyarıl­ması istenmiştir.
• İstanbul Hükümeti’ne ve büyük devletlerin temsilcilikleri­ne uyarı telgraflarının çekilmesi istenmiştir.
• Komutanlardan silahların teslim edilmemesi talebinde bulunulmuştur.

Sonuçları

• Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde mitingler, toplantılar ve naştırmak ve bu yolla Milli Mücadele’yi ulusa maletmektir. kongreler yapılmaya başlamıştır. Yapılan mitinglerin en büyüğü İstanbul Sultanahmet Meydanı’nda gerçekleş­miştir.
• İstanbul mitinglerine i§gal makamlarının ilk tepkisi 67 Türk devlet adamını Malta’ya sürmek ve istanbul Hükümeti’ne baskılarını artırmak olmuştur
• İstanbul Hükümeti Havza Genelgesi’nden sonra Mustafa Kemal’i geri çağırmıştır. Mustafa Kemal, kendisini Anado­lu”ya padişahın yolladığını ancak onun emriyle geri dö­nebileceğini belirterek bu çağrıya uymamıştır. Bu yolla yapacağı işler için zaman kazanmaya çalışmıştır.

AMASYA GENELGESİ (TAMİMİ) (22 Haziran 1919)

Mustafa Kemal Paşa Havza’dan Amasya’ya geçti. Amas­ya’da yakın silah arkadaşları Refet Bey, Ali Fuat Paşa ve Rauf Bey’in katkılarıyla kurulan Müdafaa-i Hukuk Derneği bünye­sinde bir genelge hazırlandı. Genelge, Konya’da bulunan Ordu Müfettişi Cemal Paşa ile Erzurum’da bulunan 15. Ko­lordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’nın onaylamasından sonra tüm askeri ve sivil makamlara gönderildi.

! Genelgenin bu yolla duyurulması etkinliğini artırmıştır.

Genelgenin Yayınlanma Amacı: İşgallere karşı Anadolu’da başlayan Müdafaa-i Hukuk hare­ketini bir çatı altında toplamak ve bunun için de ulusal bir kongrenin toplanmasını hızlandırmaktır.

Genelgenin Önemi: Ulusal egemenliğe dayalı yeni bir Türk devletinin kurulma­sı yolunda atılan ilk adım olan Amasya Genelgesi, Kurtuluş Şavaşı’nın amacını ve yöntemini ortaya koymuştur. Bir ihtilal beyannamesi niteliği taşıyan genelge, hem ihtilalin nedenini ve programını hem de Anadolu ihtilalinin başladığını göste­ren ilk belgedir.

Kapsamı

• Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir. (Milli Mücadele’nin amacı)
• İstanbul Hükümeti, görev ve sorumluluğunu yerine getire­ memektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş göstermek­ tedir. (Milli Mücadele’nin gerekçesi)
• Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtara­ caktır. (Milli Mücadele’nin yöntemi) !Bu madde aynı zamanda ileride ulusal egemenliğe dayalı ye­ni bir devletin de kurulacağını gösterir.
• Ulusun durumunu saptamak ve halkın sesini dünyaya du­yurmak için her türlü etki ve denetimden uzak milli bir ku­rulun varlığı şarttır. (Milli Mücadele’nin yöntemi)
• Anadolu’nun en güvenli yeri olan Sivas’ta ulusal bir kon­gre toplanmalıdır.
• Kongre için her ilden halkın güvenini kazanmış üç dele­genin seçilip yola çıkarılması, kötü bir durumla karşılaşıl­maması için de bunun ulusal bir sır gibi saklanması gerekmektedir.
• Delegeler; Müdafaa-i Hukuk, Reddi İlhak dernekleri ve belediyeler tarafından seçilecektir.
• Askeri ve milli örgütler hiçbir biçimde dağıtılmayacak, komuta devredilmeyecektir. İşgal eylemlerini komutanlar birliklerine haber verecek, silah, cephane ve diğer araçlar hiçbir şekilde elden çıkarılmayacaktır.
• Doğu illeri adına 1O Temmuz’da Erzurum’da toplanacak kongreye katılan delegeler, kongre bitiminden sonra Si­vas’a hareket edeceklerdir.

Sonuçları

• Amasya Genelgesi’nin ardından İngilizlerin baskısıyla İs­ tanbul Hükümeti, Mustafa Kemal Paşa’nın resmi görevine son verdi (23 Temmuz 1919).
• İstanbul Hükümeti’nin tüm engellemelerine rağmen Sivas Kongresi başarıyla toplandı.