LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (24 Temmuz 1923)

Türk milleti, Mustafa Kemal’in önderliğinde yaptığı Kurtuluş Savaşı’nı kazanıp, işgal güçlerini ülke sınırları dışına attı.Milli Mücadele ile sona erdirilen Yunan işgali, Mudanya Ateşkes Antlaşması ile tamamen ortadan kaldırıldı. Mudanya Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İstanbul ve Trakya da Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin idaresine verildi. Sıra 1. Dünya Savaşı’nın galip devletleriyle hukuki ve siyasi anlaşmazlıkları çözmeye gelmişti.Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve Mustafa Kemal Paşa, görüşmelerin İzmir’de yapılmasını istiyordu. Bu sayede Mustafa Kemal Paşa, milli egemenliğe dayalı çağdaş ve tam bağımsız yeni Türk Devleti’ni tüm dünyaya tanıtacak, Yunanlıların İzmir’e verdiği zararı dünyaya gösterecek ve konferansın gidişatını daha yakından takip edecekti. Böylece kazanılan zaferin, masa başında kaybedilmesine neden olacak girişimlere izin verilmeyecekti. Fakat itilaf Devletleri barış görüşmeleri için İzmir yerine tarafsız bir ülkeolan İsviçre’nin Lozan kentini seçtiler. 27 Ekim 1922’de, İtilaf Devletleri, Lozan’da toplanacak olan barış konferansına hem Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ni, hem de İstanbul Hükümeti’ni çağırdı.İstanbul’daki hükümetin barış görüşmelerine çağrılması Ankara’da büyük bir gerginlik meydana getirdi. Tevfik Paşa’nın iş birliği telgrafı Ankara’yı daha da kızdırdı. Mustafa Kemal Paşa, bu sorunlardan kurtulmanın tek yolunu saltanatın kaldırılmasın­da gördü. Barış antlaşmasının muhatabının Türkiye Büyük Millet Meclisi olduğunu, Osmanlı Devleti’nin zaten ortadan kalktığını, bu gerçeğin bir kanunla belirtilmesinin yeterli olacağını söyledi. 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılmasıyla da bu ikilik ortadan kalkmış oldu.

Lozan Barış Görüşmeleri öncesi iç politikada  yaşanan anlaşmazlıklar saltanatın kaldırılmasını hızlandırmıştır.

20 Kasım 1922’de başlayan konferansa; İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya, Japonya, ABD; Boğazlarla ilgili konularda ise Rusya ve Bulgaristan katıldı. Lozan’da Türki­ye’yi Genel Kurmay Başkanlığı dönemindeki çalışmalarından ve Mudanya’daki başarısından dolayı İsmet Bey (lnönü) temsil et­ti. Dışişleri Bakanı İsmet Bey’e Doktor Rıza Nur Bey (Baki) ve Hasan Bey (Saka) eşlik etmiştir. TBMM, Lozan’a giden heyetten kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu konularında taviz verilmemesini istedi. Türk heyetinin başta bu konular olmak üzere itilaf Devlet­lerine karşı taviz vermek istememesi anlaşmazlıklara neden oldu. Konferans, yaşanan bu anlaşmazlıklardan dolayı 4 Şubat 1923’te dağıldı. 23 Nisan 1923’te yeniden başlayan görüşmeler, 24 Tem­muz 1923’te anlaşmayla sonuçlandı.

Toplantının kesintiye uğramasına Boğazlar, Ermeni yurdu, kapitülasyonlar, savaş tazminatı Osmanlı borçları ve Irak sınırı konusundaki anlaşmazlıklar yol açtı.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASl’NDA ALINAN KARARLAR

SINIRLAR:

a) Suriye Sınırı : Bu sınır, Fransızlarla, 20 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Ankara Antlaşması şartlarına göre belirlendi. Hatay, yi­ne 1921 Ankara Antlaşması esaslarına göre Türkiye’nin sınırları dışında kaldı.

b) Irak Sınırı : Irak sınırının belirlenmesinde, İngiltere ile antlaş­maya varılamadı. Türkiye, Musul ve Süleymaniye bölgelerinde Oniki Adalar, İtalya’ya bırakıldı.(I1.Dünya Savaşı’ndan sonra bu adalarda Yunanistan’a verilecektir.)

c) Batı Sınırı: Batı sınırı Misakı Milli’ye uygun olarak Mudanya Ateşkes Antlaşmasında belirtildiği gibi çizildi. Meriç Nehri Türkiye ile Yunanistan arasında sınır kabul edildi.

SAVAŞ TAZMİNATI: Yunanistan Batı Anadolu’ya verdiği kararlar karşılığında savaş tazminatı olarak Karaağaç’ı Türkiye’ye verdi.

KAPİTÜLASYONLAR: Tamamen kaldırıldı.

OSMANLI BORÇLARI: İmparatorluktan ayrılan devletler ile Türkiye arasında paylaşıldı. Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar) idaresi kaldırıldı.

BOĞAZLAR: Boğazlar, başkanı Türk olan uluslararası bir komisyonun yönetimine bırakıldı. Boğazlar tüm devletlerin ticaret gemilerine açık olacaktı. Turkiye, Boğazlarda asker ve silah bulunduramayacakı.

ADALAR: Gökçeada(lmroz), Bozcaada ve Tavşan adaları dışındaki Ege adaları silahsızlandırılmak koşuluyla Yunanistan’abırakıldı

AZINLIKLAR: Türkiye’nin sınırları içinde yaşayan azınlıklar, Türk vatandaşı sayıldı (Bundaki amaç, Avrupalıların iç işlerimize karışmalarına engel olmaktır).

NÜFUS MÜBADELESİ: İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada’da­ki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç Türkiye ile Yunanis­tan’da yaşayan Türk ve Rum nüfusunun yer değiştirmesi (müba­delesi) kararlaştırıldı.

PATRİKHANE: Patrikhane ekümeniklik iddia etmemek şartıyla İstanbul’da kaldı. Sadece din işleriyle ilgilenmesi kararlaştırıldı.

YABANCI OKULLAR: Türkiye’deki tüm yabancı okulların Türk kanun ve yönetmeliklerine uyması kararlaştırıldı.

ERMENİ YURDU: Anadolu topraklarında bir Ermeni devleti kurulması talepleri kabul edilmedi.

İSTANBUL’UN BOŞALTILMASI: Lozan’ın TBMM’de onaylan­masından iki ay sonra İtilaf Devletleri İstanbul’u boşaltacaklardı.

LOZAN ANTLAŞMASl’NIN ÖNEMİ:

• Geçerliliğini günümüzde de koruyan uluslararası bir antlaşmadır.
• Yeni Türk Devleti’nin varlığı bütün dünyaya kabul ettirilmiştir.
• Lozan’da kabul edilen en önemli konu kapitülasyonların kal­ dırılmasıdır.
• Atatürk dönemi dış politikasına yön vermiştir.
• Türk ulusunun işgalcilere karşı verdiği mücadele ve elde ettiği başarı, sömürülen tüm uluslara örnek olmuştur.
• Türk ulusunun askeri zaferini tamamlayan bir siyasi zaferdir.

Lozan Antlaşması’nda bütün sorunlar Türkiye’nin istediği şekilde çözümlenememiştir. Irık sınırı (Musul sorunu) daha sonraki bir tarihe ertelenmiş, Boğazlar üzerinde Türkiye’nin egemenliğini kısıtlayıcı hükümler yer almıştır. Hatay, Misakı milli sınırları dışında kalmıştır, Patrikhane İstanbul’dan gönderilmemiştir. Gökçeada ve Bozcaada dışındaki Ege adaları kaybedilmiştir. Atatürk’ün çabalarıyla 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar Komisyonu kaldırılmış, 1939’da Hatay Anavatana katılmıştır.

 

LOZAN’DA TÜRK HEYE­TİNİN TAVİZ VERMEDİĞİ KONULAR

• Ermeni Yurdu
• Kapitülasyonlar

LOZAN’DA ÇÖZÜMLENEMEYEN KONULAR

• Irak Sınırı(Musul Meselesi)

LOZAN’DA YENİ TÜRK DEVLE­Tİ’NİN LEHİNE ÇÖZÜMLENEN KONULAR

• Ermeni Yurdu
• Kapitülasyonlar
• Batı Sınırı
• Dış borçlar
• Yabancı okullar
• Azınlıklar

LOZAN’DA YENİ TÜRK DEVLE­ Tİ’NİN ALEYHİNE ÇÖZÜMLENEN KONULAR

• Boğazlar
• Suriye Sının(Hatay Meselesi)
• Adalar

LOZAN’DA YENİ TÜRK DEVLETİ’NİN ALEYHİNE ÇÖZÜMLE­ NİP CUMHURİYET DÖNEMİNDE LEHİNE DÖNEN KONULAR

• Boğazlar
• Suriye Sınırı (Hatay Meselesi)