CEMİYETLER

1.AZINLIKLAR TARAFIN­DAN KURULAN ZARARLI CEMiYETLER

ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Bağımsız devlet kurmak amacıyla oluşturulmuşlardır.
• Azınlıklar tarafından kurulmuş, İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
• Mondros Ateşkes Antlaşması’nın ardından başlayan işgallerle birlikte faaliyetlerini artırmışlardır.

Rumların Kurdukları Cemiyetler

Mavri Mira: Bizans’ı yeniden canlandırmak ve Yunanistan’ın çıkarları için 1919’da Fener Rum Patrikhanesi tarafından kurulmuştur.

Etniki Eterya: Yunan bağımsızlık döneminde kurulan bu cemiyet, Mavri Mira Cemiyeti ile beraber çalışmıştır.

Yunan Kızılhaçı: Mavri Mira Cemiyetine bağlı olarak çalışmıştır.

Göçmenler Komisyonu: Mavri Mira Cemiyetine bağlı olarak çalışmıştır.

Okul izcileri Teşkilatı: Mavri Mira Cemiyetine bağlı olarak çalışmıştır.

Pontus Rum Cemiyeti: Karadeniz’in kuzeyinde eski Pontus Rum Devleti’ni yeniden kurmak için faaliyet göstermiştir.

Kardos Cemiyeti: Doğu Karadeniz Bölgesi’nde faaliyet göstermiştir.

 

Ermenilerin Kurdukları Cemiyetler

Hınçak ve Taşnak Cemiyetleri : Doğu Anadolu Bölgesi’nde bağımsız bir Ermeni devleti kurmak için kurulmuşlardır. Ermeni patriği Zaven Efendi, bu örgütlerin kurulmasında önemli rol oynamıştır.

 

Yahudilerin Kurduğu Cemiyetler

Makabi ve Alyans Cemiyetleri: Osmanlı topraklarında yaşayan Yahudilerin çıkarlarını korumak ve bağımsız bir Yahudi devleti kurmak için kurulmuştur.

 

2.MÜSLÜMAN TÜRKLER TARAFINDAN KURULAN ZARARLI CEMiYETLER

ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Padişahın ve İstanbul Hükümetinin politikalarını (manda ve himaye / teslimiyetçilik) desteklemişlerdir.
• Bazıları İtilaf Devletleri tarafından desteklenmiştir.
• İşgallere karşı fiili mücadeleye karşı çıkmışlardır.

Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti : Kurtuluşun ancak padişaha yani saltanata bağlı kalmakla sağlanabileceğine inananların kurduğu bir cemiyettir.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası : İttihat ve Terakki”ye tepki olarak, saltanat yanlılarının kurduğu bir cemiyettir.

İslim Teali Cemiyeti : Kurtuluşun ancak Halifeye bağlı kalınarak sağlanabileceğini düşünenlerce kurulan bir cemiyettir.

Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurmak isteyen kişilerce kurulan bir cemiyettir.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti : İngiliz mandacılığını savunanlar tarafından kurulmuş olup, bu cemiyet saltanat yandaşları tara­fından desteklenmiştir.

Wilson İlkeleri Cemiyeti : Wilson İlkelerine bağlı kalarak kurtuluşu sağlamak ve ABD mandası altına girmeyi düşünenler tarafından kurulmuştur.

Manda ve himaye yanlısı siyasiler daha çok İngiliz Muhipleri Cemiyeti’ne, aydınlar ise Wilson İlkeleri Cemiyeti’ne üye olmuşlardır.

3.ULUSAL VARLIĞA YARARLI CEMiYETLER

ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu’nun işgal edilmesi, ordulann daQrtılması ve İstanbul Hükümeti’nin işgalle­ re karşı duyarsız kalması nedeniyle kurulmuşlardır.
• Bölgesel hareketler olup, her cemiyet kendi bölgesinin kurtuluşu için çalışmıştır. Bu doğrultuda kongreler toplamışlar ve mitingler yapmışlardır.
• İşgallerin yanında azınlıklara karşı da faaliyet göstermişlerdir.
• Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti adıyla tek çatı altında toplanmışlardır.

Trakya Paşaeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti: Yunanlıların Trakya bölgesindeki işgaline karşı kuruldu. Yöresel kongreler düzenledi (Edirne ve Lüleburgaz Kongreleri).

İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti : Paris Barış Konferansı’nda İzmir ile ilgili alınan karar­ lann uygulanmasını önlemek amacıyla kuruldu. İzmir’in işgalinden önce işgale engel olmak amacıyla teşkilatlandı.

İzmir Reddi İlhak Cemiyeti: Yunanlıların Batı Anadoluyu ilhak etmelerini engellemek için kuruldu. Bu cemiyet batıdaki Kuva-i Milliye’nin düzen ve disiplinini sağlamak için Balıkesir ve Alaşehir Kon­grelerinin toplanmasında etkili oldu.

Kilikyalılar Cemiyeti: Çukurova bölgesindeki işgalleri önlemek amacıyla kuruldu; Fransız ve Ermenilere karşı mücadele etti.

Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti: Doğudaki işgalleri önlemek ve Ermeni devletinin kurulmasına engel olmak için kuruldu.

Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti: Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Pontus – Rum devleti­nin kurulmasını önlemek için kuruldu. Erzurum Kongresi’nin toplanmasına destek verdi.

Milli Kongre Cemiyeti: Bu cemiyetin en önemli özelliği, milli mücadelenin haklılığını basın yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmaktır. Kuva-i Milliye ifadesini ilk kullanan cemiyettir. Misakı Milli Kararlarının alınmasında etkili oldu.

Karakol Cemiyeti: İstanbul’da kurulan bu cemiyet, Milli Mücadele için gerekli silah ve mühimmatın tedarikinde etkili oldu. Bir süre sonra kapanan bu cemiyetin yerine Müdafaa-i Milliye Teşkilatı ve MM(Mim Mim) grubu kuruldu.

Gizli faaliyet gösteren bu cemiyetlerin örgütlen­mesinde Teşkilatı Mahsusa etkili olmuştur.

Cemiyetlerin Kurulmasını Hızlandıran Olay: Mondros Ateşkes Antlaşması ve ardından Anadolu’nun işgal edilmesi

Cemiyetlerin Hukuki Dayanağı: Wilson İlkeleri

KUVAYIMİLLİYE HAREKETİ

Mondros Ateskes Antlasmasinin ardindan Anadolu’ya yönelik işgallere karşı gönüllü subayların ve halkin olusturdugu milis kuvvetlerine Kuvayi Milliye denir.

Oluşum Nedenleri

• Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’nı kaybetmesi
• Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ve Anadolu’nun işgal edilmesi
• Orduların terhis edilmesi, cephanelerin toplanması ve yurdun savunmasız bırakılması
• Azınlıkların çalışmalarının önlenmek istenmesi
• İşgallere karşı İstanbul Hükümeti’nin yetersiz kalması
• Ulusal varlığa yararlı cemiyetlerle Kuvayımilliye’nin oluşum nedenleri aynıdır.

Özellikleri

• Bölgesel savunma kuvvetleridir.
• Gönüllü subaylar ve halktan oluşur.
• Merkezi otoriteye tabi olmayıp, her kuvvet kendi liderine bağlıdır.
• İhtiyaçları, yöre halkı tarafından karşılanmaktadır.

Faydaları

• Düşman kuvvetlerini oyalamış ve işgallerin hızını kesmiştir.
• TBMM’ye karşı çıkarılan ayaklanmaların bastırılmasında etkili olmuştur.
• Azınlık hareketlerini önlemiştir.
• Düzenli ordunun kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Anadolu’nun işgali karsisinda Türk halkının kurdugu sivil örgütlere Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, silahlı örgütlere Kuvayimilliye denir.

İZMİR’İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)

Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’nda yenilmesi, Yunanistan’a Megola İdea’sını gerçekleştirme fırsatı vermiştir. Yunanlılar, Osmanlı Devleti’nin zor durumda olmasından yararlanarak Batı Anadolu ve Trakya’yı topraklarına katmak ve Doğu Karadeniz’de bir Pontus Devleti kurmak için çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. Bu hedeflerine ulaşmak için Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra bu bölgelere Rum göçmenleri yerleştirmeye başlamış, Anadolu’daki Rumları örgütleyerek Türklere yönelik saldırılar başlatmıştır. Paris Barış Konferansı’nda İtilaf Devletleri’nin desteğini alan Yunanlılar “Türkler Anadolu’da Rumları katlediyor” bahanesiyle 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etmiştir. .

Hasan Tahsin, İzmir’in Yunanlılarca işgaline tepki gösteren ve Yunanlılara ilk kurşunu atan gazetecidir.

İzmlr”ln İşgallnln Sonuçları

• Türk halkında milli bilincin uyanmasını sağlamış, işgal İstanbul’da ve Anadolu’da protesto mitingleri ile kınanmıştır.
• Batı Anadolu’da direniş örgütlerinin (Kuvayımilliye birliklerinin) kurulmasını sağlamıştır. İşgalden sonra İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti adını Redd-i İlhak Cemiyeti olarak değiştirmiştir.
• Kurtuluş Savaşı’nın başlamasını hızlandırmıştır.