İnsanlığın İlk Dönemleri
Eski Çağların genelinde bilim, kültür ve sanatın şekillenmesinde dini inançlar büyük rol oynamıştır. Bu durum en çok mimari ve heykel sanatında kendini göstermiştir. Yaratan ve/veya tanrılar adına düzenlenen etkinlikler (Yunanlıların Tanrıları adına düzenledikleri olimpiyatlar, Cahiliye Dönemi Araplarının putlar için düzenledikleri etkinlikler vb.) kültürel etkileşimi artırmıştır. Avrupa’da yaşanan Akıl ve Aydınlanma Çağı ile beraber dinin bilim, kültür ve sanat alanındaki rolü azalmıştır. Bu azalma modern dönemde daha da belirgin hale gelmiştir.
ÇATALHÖYÜK
Konya’da bulunan Çatalhöyük gunumuzden 9 bin yıl önce iskan edilmiş çok geniş bir Neolitik ve Kalkolitik Çağ yerleşim yeri dir. Çatalhöyük’ün diğer Neolitik yerleşim lerinden temel farkı bir köy yerleşimini aşıp kentleşme evresini yaşamakta olmasıdır.
Dünyanın en eski yerleşimlerinden biri olan bu bölge halkı ilk tarımcı topluluklardan biri olarak kabul edilir. Bu özellikleri bakımından Çatalhöyük UNESCO tarafından Dünya Mi rası Listesi’ne alınmıştır.
GÖBEKLİTEPE
Göbeklitepe Höyüğü, Şanlıurfa’da kurulu Neolitik dönemden kalma, dünyanın bilinen en eski dini yapılar topluluğudur. Bölgenin önemi ise gün yüzüne çıkarılan en büyük ta pınma alanını barındırmasıdır.
Göbeklitepe, arkeoloji dünyasının en büyük keşiflerinden biridir. Çünkü daha şehir hayatına geçmemiş olduğu düşünülen avcı-toplayıcı toplumların tapınak inşa etmiş olduğunu gösteren ilk örnektir. Göbeklitepe UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınmıştır.
ALACAHÖYÜK
Çorum’un Alaca ilçesinde bulunan Alacahöyük’te dört ayrı kültür evresinden kalma 14 yerleşim ya da yapı katı saptanmıştır. Önemli Hitit merkezlerinden biri olan bu höyük Anadolu’nun Tarih Öncesi Dönemini aydınlatma sı bakımından önemlidir.
EFES
İzmir sınırları içindeki antik Efes kenti, Antik Çağ’ın en önemli merkezlerinden biridir.
Efes, MÖ 4. bine kadar giden tarihi boyunca uygarlık, bilim, kültür ve sanat alanlarında her zaman önemli rol oynamıştır.
Doğu ile Batı (Asya ve Avrupa) arasında bir kapı durumunda olan Efes önemli bir liman kentiydi. Bu konumu, Efes’in çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak gelişmesini ve Roma Devrinde, Asya eyaletinin başkenti olmasını sağlamıştır.
Efes, Antik Çağ’daki önemini yalnızca büyük bir ticaret merkezi olarak gelişmesine ve baş kent oluşuna borçlu değildir. Anadolu’nun eski ana tanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültünün en büyük tapınağı da Efes’te yer alıyordu. Artemis Tapınağı dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir.
TRUVA
Çanakkale ili sınırları içinde Antik İda Dağı eteklerinde yer alan Truva antik kenti, Homeros tarafından yazıldığı sanılan iki manzum destan dan biri olan İlyada’da bahsi geçen Truva Savaşı’nın gerçekleştiği antik kenttir.
Truva antik kenti, Athena Tapınağı ile özdeşleşmiştir. Pers egemenliği sırasında İmparator 1. Serhas çıktığı Yunanistan seferinde, Çanakkale Boğazı’nı geçmeden önce kente gelerek bu tapınağa kurban sunduğu, aynı şekilde Büyük İskenderin de Perslere karşı giriştiği mücadele sırasında kenti ziyaret ettiği ve zırhını Athena Tapınağı’na bağışladığı döneme ait kaynaklar da belirtilir.
BELKIS/ ZEUGMA
Gaziantep sınırları içindeki Zeugma antik kenti, Fırat ırmağı kıyısında yer almaktadır. Tarih öncesi çağlardan beri kesintisiz iskan gösteren bu yerleşimin önemi, Fırat lrmağı’nın en kolay geçit verdiği iki noktadan birisinde olmasıdır. “Zeugma” adı da “köprübaşı” veya “geçit yeri” gibi anlamlar taşımaktadır. Bu an tik kentin 1/3’ü, Birecik Barajı göl alanı içinde kalmıştır.
Kent, Hellenistik Dönemin önemli bir ticaret merkezidir. Bölgenin Roma egemenliğine girmesinden sonra önemi artmıştır. Önemli ticaret yollarının üzerinde olan Zeugma’da ticaretin ilerlemesiyle sanatsal etkinlikler artmış ve kültürel bir gelişme sağlanmıştır.
- Konya Akşehir Dursunlu fosil yatakları, Anado lu’da insan varlığına ilişkin kalıntıların ele geçirildiği en eski buluntu yeridir.
- İstanbul Yarımburgaz Mağarası’na günümüzden 270 bin-390 bin yıl önce ilk insanların yerleştiği tespit edilmiştir.
- Antalya Karain Mağarası, Anadolu’da insana dair en eski kemik kalıntılarını barındıran yerdir.
- Çayönü; Türkiye ve Güneydoğu Avrupa’da tarım sal üretimle ilgili en eski yerleşim yeridir.
- Çatalhöyük; insanlık tarihinin ilk şehir yerleşme sidir.
- Göbeklitepe; insanlık tarihinin en eski tapınak alanıdır.
- Çayönü Höyüğü (Diyarbakır) ve Cafer Höyük (Malatya) yerleşkelerinde dünyanın en eski buğ day türlerinden birisi olan “Emmer evcil buğdayı” bulunmuştur. Ayrıca MÖ 8.500’Ierde Urfa ve Diyarbakır çevresinde buğday tarımının başlamış olması, tahılın ana vatanının Anadolu olduğunu ortaya koymaktadır.
- Anadolu’da ilk yazılı belgeler, Kayseri Kültepe’de bulunmuştur.
